Plotselinge warmte en ijsafsmelt op Groenland
De ijskap van Groenland heeft vorige week dinsdag even een flinke golf aan warme lucht over zich heen gekregen. Aan de randen van de ijskap werd het plaatselijk bijna 20 graden. In een dag tijd ging door smelt ongeveer 8,5 gigaton aan ijs verloren, het dubbele van wat er normaal in deze tijd in een dag smelt. Ruim de helft van de ijskap kreeg met temperaturen boven nul te maken.Zo extreem als tijdens de maandwissel van juli en augustus 2019 werd het niet. Toen kwam de hete lucht naar Groenland die het eerder in Nederland eerder al tot boven 40 graden had laten opwarmen. In een week tijd smolt ongeveer 40 gigaton aan ijs en tijdens het hoogtepunt van de warmte dooide het op vrijwel de gehele Groenlandse ijskap. Aan de rand, waar tijdens dergelijke omstandigheden het meeste ijs smelt, werden in dat jaar zelfs temperaturen tot 25 graden gemeten.
Tot nu toe een normaal smeltseizoen
Een punt, dat we bij het begrijpen van de gebeurtenissen van dit jaar (2021) ook in ogenschouw moeten nemen, is dat het smeltseizoen op Groenland tot nu toe verder juist heel normaal tot zelfs beneden normaal is verlopen. Dat laatste gold met name voor het afgelopen voorjaar. Ten opzichte van het jaar met het grootste ijsmassaverlies op Groenland (2012) ziet het er dit jaar dan ook veel beter uit. Het verschil met toen is nog altijd enorm groot.
Op Groenland ligt de op één na grootse ijskap ter wereld, na die van het zuidpoolgebied. De ijskap is 2400 kilometer lang en op zijn breedst circa 1100 kilometer. De dikte is gemiddeld meer dan 2 kilometer en op de dikste plaatsen meer dan 3 kilometer. Er ligt zoveel ijs, dat als de gehele ijskap zou smelten het zeewater op aarde met gemiddeld 7,2 meter zou stijgen. Daarbij zouden er grote regionale verschillen zijn, omdat het ijs het water in de omgeving van Groenland ook naar zich toe trekt. Dat effect zou bij het smelten ervan verdwijnen. Daardoor zouden de zeeën op het Zuidelijk Halfrond meer stijgen dan de zeeën op het Noordelijk Halfrond dichtbij Groenland.
Zomersmelt van ijs op Groenland normaal
Het smelten van ijs in de zomer is op Groenland normaal, al lijkt sinds 2000 door klimaatverandering wel een flinke versnelling te zijn opgetreden. Buiten de zomermaanden is de smelt in het algemeen gering, valt verreweg de meeste neerslag op de ijskap in de vorm van sneeuw en komt er massa bij. Het verlies massa in de zomer is meestal wel groter dan de winst aan massa in de wintermaanden en zo lijkt het erop dat er sinds 2000 geen jaar meer is geweest waarin de ijsmassa op Groenland in totaal is toegenomen, al waren er enkele jaren waarin het er dichtbij zat.
De warmte in Groenland van vorige week had te maken met een hogedrukgebied op de Oceaan. Er omheen wist warme lucht Groenland te bereiken. De temperaturen vlogen even omhoog. Zelfs bij het permanente onderzoekskamp op de top van de ijsmassa kwam de temperatuur korte tijd dichtbij het vriespunt. Het kwik steeg er even tot -1 graad. Twee jaar geleden tijdens de vorige warmtegolf kwam de temperatuur ook daar enkele dagen boven het vriespunt uit. Inmiddels zijn de temperaturen weer gedaald. Op de top vriest het in de nachten opnieuw 20 graden.
Ook gletsjers voeren ijs af
Behalve door smelt verdwijnt ook op een andere manier ijs van Groenland, namelijk via de vele gletsjers die het eiland rijk is en die ijs van de ijskap naar zee afvoeren. Door de stijgende temperaturen in het gebied zijn die gletsjers de afgelopen tientallen jaren veel sneller gaan stromen. Verder heeft het veranderende weer invloed op de mate waarin het ijs het invallende zonlicht weerkaatst. Net als op de gletsjers in het Alpengebied komt ook de ijskap van Groenland – zeker aan de randen – in de zomer vaker open en bloot te liggen omdat de sneeuw, die er anders op ligt, in de zomermaanden helemaal weg smelt. IJs is donkerder dan sneeuw en absorbeert meer warmte van de zon. Ook smeltmeertjes op het ijs versnellen de afsmelt ervan omdat het water erin opwarmt.
