Mos gaat los

Het is koud, de bomen zijn kaal, dieren houden een winterslaap en o ja, we zitten in een lange lockdown. Afgezien van wat zonneschijn en de hoop op een sneeuwlandschap, doet de wereld op het moment allemaal wat troosteloos aan. Maar er is één plantensoort die zo veel bijzondere dingen kan, dat hij juist nu de tijd van zijn leven heeft: mos.

Sokjes

Als je goed rondkijkt – en af en toe even door de knieën gaat – kun je de laatste weken prachtige kunstwerken ontdekken. Het lijkt wel een uitbundiger mosjaar dan andere jaren. Heldergroene velden, bomen met ‘sokjes’ aan, of weelderige groene dekens rond bomen. Dat mos het de laatste tijd zo goed doet, komt omdat dit bijzondere plantje een paar dingen kan die andere planten niet kunnen.

Als je kijkt naar wat mos precies is, kom je ergens tussen een plant en een schimmel uit. In Nederland komen ruim 600 soorten mos voor. Kenmerkend voor mos is dat ze bladgroen hebben, ze vormen sporen om zich voort te planten, maar ze hebben geen wortels of een vatenstelsel zoals een plant. Hun bladgroen fungeert tegelijkertijd als blad én als wortel.

Sokjes van mos

Water uit de lucht

Daarin schuilt ook meteen het geheim van het grote opbloeien van mossen de laatste weken. Zoals alle planten heeft mos water nodig. In tegenstelling tot de meeste planten, neemt mos water direct op uit de lucht via hun bladgroen. Ze hebben geen dikke ‘huid’, en hun blad is in het algemeen maar één of een paar cellen dik. Het vocht wordt vervolgens door de celwanden heen naar de andere cellen getransporteerd.

Dan is het dus niet zo vreemd dat mos erg goed kon gedijen de laatste tijd, met al die grijze, vochtige, en soms mistige dagen. Dit plantje is juist dol op dat weer wat wij maar saai en troosteloos vinden. Ook profiteert mos in deze periode enorm van het feit dat veel andere planten op non-actief staan. Hoewel veel mossen het hele jaar door groeien, staan ze er de laatste tijd bijzonder goed bij omdat er nauwelijks concurrentie is.

Gekke plekken

Daarnaast kan mos nog meer wat andere planten niet kunnen. Mos heeft bijvoorbeeld veel minder zonlicht nodig, dus groeit vaak ook op donkere plekjes waar andere planten niks mee kunnen. En, omdat mossen geen wortels hebben, maar kleine draden waarmee ze zich aan de ondergrond hechten, kunnen ze op heel andere ondergrond groeien dan andere planten. Op stenen, op boomschors, op muren en daken. Tegenwoordig worden daken zelfs bewust bedekt met mossen. Dat isoleert, zuivert de lucht, het is fijn voor insecten en vogels, en het ziet er ook nog eens mooi uit.

Opslag

En: in tegenstelling tot wat je misschien zou denken van zo'n vochtminnend plantje, is mos ook heel goed gewapend tegen droogte. Bij een gebrek aan water verschrompelen de meeste mossoorten. Niet omdat ze dood zijn, maar om het vocht dat ze nog wel hebben, vast te houden. Wanneer het dan bijvoorbeeld even regent, zwellen ze meteen weer op. Sommige mossen hebben zelfs speciale cellen om water op te slaan, waaruit het minder snel verdampt dan uit gewone cellen.

Nooit meer verdwalen

Hoe meer je je in mos verdiept, hoe meer blijkt wat een fantastische plantjes dit zijn. En als dit nog niet genoeg was: mos kan je ook nog eens de weg wijzen. Het is je misschien wel eens opgevallen dat bomen vooral aan één kant van een boom groeit. In Nederland is dat negen van de tien keer de zuidwestkant van de boom. Dit is namelijk de vochtigste kant. Ten eerste omdat de wind bij ons het vaakst uit het zuidwesten waait. Ten tweede, omdat door die windrichting, veel bomen ook een beetje achterover hellen, en zo hun noordoostkant juist meer beschut raakt tegen de regen. Zo kun je dus in elk geval zien in welke richting je ongeveer loopt. Topservice, toch?