IJsbergen spelen rol in op gang komen ijstijden
IJsbergen, zoals die regelmatig van de ijskap van de Zuidpool afbreken, zijn de laatste tijd vaak in het nieuws. Zo was er veel aandacht voor het gedrag van ijsberg A68a, een ijsberg die al jaren vanaf Antarctica op weg naar het noorden is en bij het eiland Zuid-Georgia mogelijk een milieuramp in gang had kunnen zetten. Uiteindelijk liep dat met een sisser af en is het gevaar geweken. Bij de Zuidpool zelf lijken intussen weer nieuwe ijsbergen af te breken van de Brunt ijsplaat, die steeds meer scheuren begint te vertonen. Een groep van onderzoekers heeft nu laten zien hoe ijsbergen van de Zuidpool ook een rol hebben gespeeld in het ontstaan van ijstijden in het verleden.Het goede nieuws is dus dat een botsing tussen ijsberg A68a en het eiland Zuid-Georgia is uitgebleven. De ijsberg maakte, vlak voordat het eiland werd bereikt, in de zeestroming die daar een scherpe bocht maakt, ook zelf een flink draai en dreef naar het oosten weg de open zee op, zonder in de ondiepe zeeën rond het eiland vast te komen zitten. Een deel van de ijsberg raakte het plat onder water wel en brak af, maar ook deze ijsberg is blijven drijven en schuift nu langzaam weg.
Dat het gevaar is geweken, is goed nieuws voor de natuur op het eiland en in de zeeën er omheen. De weg naar buiten is door het ijs niet afgesloten en dat is van belang voor al het leven in het gebied. De restanten van A68a zullen nu verder naar het noorden drijven en in steeds warmer zeewater terechtkomen. De verwachting is dat de ijsberg daarmee meer en meer in kleine stukjes opbreekt en uiteindelijk helemaal weg zal smelten, zoals veel voorgangers ook hebben gedaan.
Brunt ijsplaat lijkt op te breken
Intussen is de blik van de Antarctische gemeenschap van wetenschappers alweer op een ander punt rond de Zuidpool gericht, namelijk op de Brunt ijsplaat. Die ijsplaat begint steeds grotere barsten en scheuren te vertonen, eigenlijk al jarenlang en de verwachting dat ook hier – en misschien tijdens de huidige zomer op het Zuidelijk Halfrond al – één of twee nieuwe ijsbergen zullen ontstaan. Wanneer precies dat gebeurt, weten de wetenschappers niet, maar op satellietfoto’s van de ijsplaat is duidelijk te zien hoe er meer barsten inkomen en hoe bestaande scheuren zich uitbreiden.
Dat er steeds weer ijsbergen afbreken van de ijsplaten rond Antarctica is een natuurlijk proces, dat lijkt te versnellen door de ook daar oplopende temperaturen. De enorme ijskap op het continent beweegt en delen ervan ‘stromen’ de zee op en vormen daar de ijsplaten. Naarmate die ijsplaten verder bij het land vandaan komen, worden ze dunner (door afsmelt in het water eronder, en aan de bovenkant door de zon in de zomer). Op een bepaald moment worden het ijs aan de randen van de platen zo dun dat er stukken kunnen afbreken. Dat lijkt nu bij de Brunt ijsplaat te gebeuren.
IJsbergen kunnen ijstijd ontketenen
IJsbergen op de zuidelijke Oceaan zijn daarmee van alle jaren. Dat ze niet alleen af en toe een gevaar voor het natuurlijk leven op eilanden en de scheepvaart vormen, maar ook een reden voor het op gang komen van ijstijden, hebben andere wetenschappers nu laten zien, meldt wetenschapssite Scientias.nl. Onderzoekers hebben gereconstrueerd hoe het gedrag van ijsbergen op de zuidelijke Oceanen tijdens de warmere perioden tussen twee ijstijden door in het verleden een rol speelden bij het weer op gang laten komen van een nieuwe ijstijd.
IJsbergen nemen enorme hoeveelheden zoetwater met zich mee. Komt dat op de veel noordelijkere posities, waar ze smelten, in grote hoeveelheden in het zoute oceaanwater terecht, dan kunnen zeestromen erdoor beïnvloed worden. En wel op zo’n manier dat in de diepzee ineens grotere hoeveelheden CO2 kunnen worden vastgelegd.
Het begint met de zon
De cyclus is dan steeds de volgende. Doordat de aarde wat verder van de zon raakt en de hoeveelheid zonnestraling iets afneemt, wordt het weer kouder en kunnen afgebroken ijsbergen verder naar het noorden drijven, alvorens te smelten. Het zoetwater dat daarbij vrijkomt, ontregelt het systeem van zeestromingen op aarde op zo’n manier dat de diepzeeën tijdelijk meer CO2 kunnen opslaan. Het CO2-gehalte van de atmosfeer gaat daarmee omlaag en die daling werkt een verdere afkoeling van de aardatmosfeer in de hand. Zo begint dan een volgende ijstijd.
De kans dat zoiets zich, nu er ook weer veel ijsbergen van Antarctica afbreken, ook in de moderne tijd herhaalt, wordt als uiterst klein ingeschat. Omdat de CO2-concentraties in de atmosfeer nu hoger zijn dan dat ze dat in de voorbije 3 miljoen jaar zijn geweest, lijkt het mechanisme van ijstijden en warmere perioden ertussen inmiddels volledig ontregeld te zijn. Een nieuwe ijstijd, die anders over enkele duizenden jaren had kunnen beginnen, lijkt daarmee voorlopig van de baan.