Het Vragenderveen is blij met de regen van de laatste maanden

De regen van de afgelopen winter heeft ervoor gezorgd dat de droogte van vorig jaar vrijwel overal is weggewerkt. Alleen in het zuidoosten is er nog een restje overgebleven, maar dat is nou net de plek waar het de laatste weken flink is blijven doorregenen. Een mooi moment om, nu wel een droge periode met hogedrukweer in aantocht lijkt, in de Achterhoek een kijkje te nemen in het Vragenderveen, bij het plaatsje Vragender. Daar ligt één van de laatst stukjes levend hoogveen van Nederland. En als er een gebied is dat water nodig heeft, dan is dat wel het hoogveen.

Een deel van de natte bufferzone rond het veencomplex bij onder meer Vragender.

Het regent een beetje als we zaterdag over de Twenteroute door de Achterhoek bij Lichtenvoorde rijden. Eigenlijk had het nog droog moeten zijn, maar het weer houdt zich wel vaker niet helemaal aan dat wat we als lijn uitzetten. Gids Ron Krabben, tevens de coördinator van de gidsen van de Stichting Marke Vragender Veen, moet erom lachen. Het is nu zeker al 14 uur, zegt hij terwijl hij op de klok wijst die 10.30 uur aangeeft. Ja, de regen is inderdaad wat eerder gekomen.

Uniek stukje natuur

Het Vragenderveen is een uniek stukje natuur dat in bezit is bij een particuliere stichting, ontstaan toen boeren in het gebied die in het veen turf staken in conflict kwamen met Natuurmonumenten, dat het andere deel van het gebied in bezit had. In 1956 kwam het voor de rechter en de boeren kregen gelijk. Hun stichting, de Stichting Marke Vragender Veen, kreeg het bewuste deel van het veen toen in bezit. Ze mochten turf blijven steken. Dat gebeurde overigens niet, omdat olie en steenkool hun opwachting maakten en turf als brandstof niet meer nodig was. Vanaf dat moment zetten de boeren zich aan het beschermen van hun veen. Een gebied dat er nu fantastisch mooi bij ligt.

Water is voor hoogveen van levensbelang. De beheerders van het veen keken de droogte van de laatste jaren dan ook met lede ogen aan. ‘Het water in het veen is met 1 tot 1,5 meter gezakt’, zegt Ron Krabben. ‘En dat terwijl wij het juist zo hoog mogelijk willen hebben’. Daar wordt dan ook alles aan gedaan. Zo zijn alle sloten, die water uit het veen kunnen afvoeren, gedempt of omgelegd. Verder is een damwand geplaatst waar het water tegenaan staat. ‘Het veen ligt in een kom die van noord naar zuid afloopt’, zegt Krabben. ‘Het is een badkuip die vol met water staat’.

In de poelen leeft de kamsalamander

Kun je het veen alleen onder begeleiding van één van de gidsen in, in de bufferzone er omheen zijn wel enkele paden toegankelijk. Hier zijn hele stukken landbouwgrond van vroeger afgeplagd. Ze staan op dit moment vaak onder water, zien we als we om het gebied heen rijden. In de zomers van de laatste jaren was het hier wel droog, legt onze gids uit. Dat gold ook voor de poelen die in de bufferzone zijn aangelegd. Nu staat er veel water in. Dat is goed voor allerlei waterplaten, maar ook voor een reptiel als de kamsalamander die hier vrij veel voorkomt.

We rijden langs een oude leemkuil die vol water staat. Er groeien elzen met kaarsrechte stammen die hoog boven het water uit torenen. Deze elzen zijn vermaard in Nederland, want ze dienen als basis voor alle andere elzen die nu in ons land worden geplant. Omdat ze het in het water zo goed doen, legt Krabben uit. En omdat ze zulke mooie rechte stammen hebben. Je kunt er van alles van maken. Een stukje verderop staan andere elzen. ‘Kijk, die hebben hele kromme stammen’.

De Stichting is trots op het veen

Bij de kern van het gebied, het 2 hectare metende hoogveen waar alles verder om draait, heeft de SMVV een 15 meter hoge uitkijktoren geplaatst. Hoewel ik hoogtevrees heb, ren ik toch maar gauw naar boven. De toren trilt een beetje. Vanaf het hoogste platform heb je een prachtig uitzicht over het veen. Veel opslag is er gekapt, maar ligt nog wel kriskras over de dijkjes. ‘Dat wil ik nog een keer weg hebben’, zegt Krabben. ‘Maar dat is wel heel veel werk’. Hier groeit het hoogveen. Heel langzaam, maar ook heel zeker. De Stichting is er maar wat trots op. Zakt het water in het gebied, dat zakt het hoogveenpakket mee. Stijgt het water weer, dan komt ook het veen omhoog. Hoe hoger, hoe beter vinden ze bij de stichting. Laat het maar regenen. Er moet nog zeker een meter bij. In de verte horen we kraanvolgels, er leven er acht in het gebied. Wat eerder hebben we er ook twee in het veld zien staan. Het is een bijzondere gast, zo in het Achterhoekse land.

We lopen langs de damwand door de regen. Krabben stopt regelmatig en vertelt over de planten en de veenmossen in het gebied. Ook al weet ik er weinig vanaf, het ziet er prachtig en ruig uit. Overal is water, ook in de bossen om het veen heen. Die bufferzone is groot, vele malen groter dan het gebied waar het allemaal om draait. Je moet er veel aan doen om hoogveen levend te houden.

Orchideeën

We komen langs landerijen die nog maar net zijn afgeplagd en nu onder water staan. In een poel zoeken we naar de kamsalamander (we vinden de plekken waar het diertje eitjes heeft gelegd) en in een drassig veld blijken orchideeën te staan. Het is maar goed dat we laarzen hebben aangetrokken, want om weer bij de auto terug te komen, moeten we een paar keer door het water heen.

Het is mooi om te zien en in zekere zin ook geruststellend hoe het veen bij Vragender nog gedijt in die badkuip vol met water, ingepakt in die indrukwekkende bufferzone die na alle regen van de laatste maanden ook zo nat lijkt. Hier besef je nog meer dan anders hoe belangrijk regen in de Nederlandse natuur is en hoezeer we water nodig hebben. En niet alleen het droge en zonnige weer waar veel mensen zo van houden. Even is het dan ook niet erg dat we zijn natgeregend. Vochtig en koud, maar vol indrukken en zeer voldaan stappen we de auto in en rijden weer terug naar huis.