Extreme hitte VS en Canada: was het klimaatverandering?

In wetenschappelijke kringen is een verhitte discussie losgebarsten over dit onderwerp, een discussie waarin de temperaturen af en toe flink oplopen. In een net gepubliceerde analyse door een internationale groep wetenschappers, onder meer uit Nederland, staat dat de extreme hitte in de VS en Canada vrijwel zeker is veroorzaakt door klimaatverandering. De hittegolf is zo goed als onmogelijk te verklaren als klimaatverandering buiten beschouwing wordt gelaten, stellen zij.

Tegelijkertijd is de Noord-Amerikaanse hitte, zelfs als je de huidige opwarming meeneemt, nog wel steeds extreem te noemen, aldus de onderzoekers. Daarmee kan het toch ook vooral toeval zijn. Een andere mogelijkheid is dat het klimaat een drempel is overgegaan, waarbij extreme temperaturen harder omhoog gaan dan tot nu toe steeds werd gedacht.

‘Bijdrage klimaatverandering was juist klein’

Een andere gerenommeerde wetenschapper, namelijk professor Cliff Mass, verbonden aan de Universiteit van Washington (de staat Washington waarin het door de hitte getroffen noordwesten van de Verenigde Staten ligt) en een groot kenner van het klimaat in het noordwesten van de VS, beweert in een uitvoerige blog juist dat de bijdrage van klimaatverandering aan de extreme gebeurtenissen van eind juni juist relatief klein is geweest.

In zijn blog legt hij uit hoe het tot de extreme hitte kon komen. Het was een combinatie van factoren die tot een situatie leidde waarin de hitte mogelijk was, betoogt hij. Er was een sterk hogedrukgebied (‘het sterkste ooit’) boven de regio, met bijbehorende daalbewegingen in de lucht. Dalende lucht warmt op en omdat het hogedrukgebied zo sterk was, daalde de lucht hard.

Verder werd, door de combinatie van het sterke hogedrukgebied boven het westen van Canada en het noordwesten van de VS, en een lagedrukgebied, wat verder naar het zuiden boven de Grote Oceaan, met een zuidoostenwind zeer warme en droge lucht naar de regio geblazen, helemaal afkomstig vanuit de woestijngebieden in het zuidwesten van de Verenigde Staten. Op weg naar de omgeving van Seattle passeerde die lucht nog eens de Cascade Mountains, een berggebied in het westen van de VS, waarna de lucht tijdens zijn daling naar het laagland rond Seattle nog verder werd opgewarmd. De voluit schijnende zon, in deze tijd op zijn sterkst, deed de rest.

Vaker sterke hogedrukgebieden?

Maar is het dan niet zo dat dit type sterke hogedrukgebieden tegenwoordig vaker voorkomt, mede als gevolg van klimaatverandering? Mass heeft zijn studenten erop losgelaten. Ze kwamen met een berg aan wetenschappelijk onderzoek terug, en in vrijwel geen van die onderzoeken werd een verband aangetoond tussen het opwarmende klimaat en het sterker worden van hogedrukgebieden. Wel waren er onderzoeken die het tegenovergestelde lieten zien.

Een andere hypothese is dat droogte een rol kan hebben gespeeld bij het laten ontstaan van deze extreme hittegolf. Ook die hypothese heeft hij door zijn studenten laten onderzoeken, actief als ze zijn in het zelf modelleren van het weer. Ze besloten de situatie van eind juni opnieuw door te rekenen, mét en zónder droogte. Er bleek geen verschil in de uitkomsten te zijn, niet voor wat de drukverdeling, maar evenmin voor wat de verwachte temperaturen betreft.

Mass besloot de vraag ook op een andere manier tegemoet te treden. Als klimaatverandering invloed heeft op de frequentie waarmee episoden met extreme hitte in het noordwesten van de VS optreden, dan zou je die trend in de laatste tientallen jaren ook moeten kunnen terugvinden. Zo’n trend bleek er echter niet te zijn. Daarna keken ze naar de frequentie waarmee sterke hogedrukgebieden hun ankers boven de regio uitgooien. Ook hier was er geen stijgende trend te vinden, niet daar waar het om het aantal hogedrukgebieden ging, ook niet daar waar het om de kracht ervan ging.

Meer extreme hitte in westen VS?

Een laatste experiment was het doorrekenen van de kansen op extreme hitte in het noordwesten van de VS, op basis van de klimaatverandering zoals die nu gaande is. De uitkomsten lieten ook geen trend zien. Verklaarbaar, zegt Mass. Want de stijging van de temperaturen in het westen van de VS doet zich vooral in het binnenland vooral voor, aan de ‘andere kant ‘ van de bergen dus. Daar daalt de luchtdruk gemiddeld, doordat er meer stijgbewegingen optreden. In de kustgebieden worden de winden van zee hierdoor in de zomers maar sterker. Zo zou klimaatverandering in de kustregio’s juist ook tot het minder frequent voorkomen van extreme hittegolven kunnen leiden, betoogt hij. Omdat de oostelijke winden, die die hitte brengen, minder vaak optreden.

Gelooft Mass dan niet in klimaatverandering? Zeker wel. Hij schaart zich onder de mainstream van wetenschappers die gelooft dat het klimaat op aarde opwarmt en dat die opwarming voor het grootste deel door menselijke activiteit te verklaren is. Wel is hij van mening dat je niet iedere extreem meteen aan klimaatverandering moet toeschrijven, maar elke keer ook goed moet onderzoeken wat er precies is gebeurd, om de informatievoorziening zuiver te houden. In het geval van de extreme hitte van eind juni in de VS en Canada houdt hij het er op dat dit vooral een unieke extreem is geweest, waarbij echt alles toevallig een keer zo samenviel dat die extreme temperaturen mogelijk waren. Klimaatverandering leverde bij dit alles maar een kleine bijdrage, zegt hij.