'Bosbranden Australië spuwden evenveel rook als vulkaan'
De verwoestende bosbranden waar Australië in 2019 en 2020 mee te maken kreeg, hebben net zoveel rook in de stratosfeer gebracht als een grote vulkaanuitbarsting. Tot die conclusie komen wetenschappers in het tijdschrift Science. Ze vergelijken de hoeveelheid rook die vrijkwam met die van de uitbarsting van de berg Pinatubo op de Filippijnen in 1991, de op een na grootste vulkaanuitbarsting van de 20e eeuw.Dat er zoveel terecht is gekomen in de atmosfeer, heeft volgens de studie verschillende oorzaken. Om dit te begrijpen is het goed om te weten dat de atmosfeer uit verschillende lagen bestaat. De onderste laag noemen we de troposfeer, daarboven zit de stratosfeer. De troposfeer reikt gemiddeld tot zo'n 10 km hoogte. Dit is tevens de hoogte waar vliegtuigen zich bevinden. Tussen 10 en 50 km hoogte bevindt zich de stratosfeer. Dit is echter een gemiddelde, hoe warmer de atmosfeer is, hoe dikker de onderste laag is en hoe hoger de stratosfeer begint. Zo is dit nabij de Evenaar rond circa 17 km hoogte, terwijl de stratosfeer in de poolgebieden rond of onder 10 km hoogte al kan beginnen.
In het verre zuiden van Australië zit je dichterbij de Zuidpool en begint de stratosfeer op een wat lagere hoogte dan elders in het land. Als rook zich eenmaal in de stratosfeer bevindt, zal deze moeizaam verdwijnen. En die rook kwam gemakkelijk in de stratosfeer terecht, want de branden waren zeer hevig en kwamen op grote schaal voor in het gebied. Tot slot vonden de bosbranden plaats in de buurt van sterke stormen, waardoor de rook hoger in de atmosfeer werd getrokken.
Als rook eenmaal in de stratosfeer komt, blijft het maanden tot jaren bestaan.
Dat de rook zo'n grote hoogte wist te bereiken, heeft gevolgen voor het milieu. Normaal gesproken blijft dergelijke rook slechts een paar dagen of weken in het lagere deel van de atmosfeer. "Maar als het eenmaal in de stratosfeer komt, blijft het maanden tot jaren bestaan", zegt Ilan Koren, een van de onderzoekers. De wind is daarboven sterker, waardoor de rook verder en sneller kan worden verspreid dan anders mogelijk zou zijn. "Wat we eigenlijk krijgen is een zeer dunne rookdeken die maandenlang het hele halfrond bedekt."
Zwarte zomer
Waarschijnlijk is er op dit moment nog steeds iets van die rook in de stratosfeer te vinden en dat heeft verschillende gevolgen. Het belangrijkste effect is dat het straling van de zon kan reflecteren. Volgens Koren heeft dat "in het algemeen een verkoelend effect", vooral op de oceaan, waardoor processen zoals de fotosynthese van algen op het zuidelijk halfrond kunnen worden verstoord. De rook kan ook zonnestraling opnemen, wat juist plaatselijk een verwarmend effect kan hebben.
De stratosfeer is onderdeel van de atmosfeer, oftewel de dampkring, en hierin bevindt zich de ozonlaag die de aarde beschermt tegen ultraviolet zonlicht.
De periode tussen juni 2019 en mei 2020 staat sinds de branden in het zuiden en oosten van Australië bekend als de "zwarte zomer". 34 mensen kwamen om het leven, net als 1,5 miljard dieren. Ook werd zo'n 19 miljoen hectare natuur verwoest.
Bron: ANP/Weer.nl
