30-Daagse: koudere tweede helft van december blijft op de kaart
De eerste ruime week van december is in het hele land relatief koud verlopen. Op de meeste plaatsen staat de gemiddelde temperatuur (ruim) een halve graad beneden normaal, Vlissingen en De Bilt blijven met drietienden en viertienden van een graad beneden normaal net een tikkeltje achter. Op een aantal plaatsen heeft het al gesneeuwd en er zijn diverse nachten geweest waarin het in delen van het land gevroren heeft. Echt winterweer hebben we nog niet gehad.Nederland bivakkeerde de laatste tijd steeds in het grensgebied tussen koude lucht in het noorden – Scandinavië beleefde een killerstart van de winter – en minder koude, die toch vaak ook binnen onze landsgrenzen terug te vinden was. Zag het er in de aanloop naar die koudere periode nog naar uit dat we ook in Nederland al even aan de winter zouden mogen ruiken, uiteindelijk gebeurde het net niet, al scheelde het in het noordoosten van het land soms niet meer dan een haartje.
Eerst even zachter
Vanaf het weekend lijkt het nu even de beurt aan zachtere lucht te zijn. Lagedrukgebieden op de Oceaan dringen aan en slagen er vanaf zondag in een golf met zachte lucht vanuit het zuidwesten het noordwesten van Europa, Nederland incluis in te duwen. Zaterdag al gaan de temperaturen omhoog en kan het in westen 9 graden worden. Het noordoosten blijft met 5 graden nog wat achter. Zondag dringt de zachte lucht binnen en kan het tussen 9 en 12 graden worden. Wolken hebben dan wel de overhand en vooral in de ochtend is het druilerig, de middag wordt het droog.
Op de weerkaarten zien we op dat moment een sterk lagedrukgebied bij IJsland. Niet alleen aan de grond, maar ook in de hogere delen van de atmosfeer stuwt het boven het Europese continent warme lucht naar het noorden. In die warme lucht begint de luchtdruk in Spanje en in Portugal te stijgen. Er bouwt zich een hogedrukgebied op dat later via Duitsland een met een ander hogedrukgebied boven Rusland verbinding krijgt. Op dat moment begint de drukverdeling popnieuw geblokkeerd te raken en dat zou vervolgens weleens heel lang kunnen gaan duren.
Voor het weer bij ons zal daarbij bepalend zijn waar de kern van het hogedrukgebied terechtkomt en hoe lang het daar blijft liggen. Bij aflandige winden ligt het voor de hand dat de temperaturen omlaag gaan. Maar het hogedrukgebied kan ook een westelijkere positie kiezen. Vrij zacht weer met noordwestelijke winden en wolkenvelden ligt dan op de loer, maar het kan ook ineens veel kouder worden als zo’n hogedrukgebied ten westen van ons een sterke uitbouw naar het noorden krijgt en arctische lucht vanuit het poolgebied begint aan te zuigen. Ook die kans is er.
Week 1: van maandag 13 tot en met zondag 19 december
- Eerst zacht en vaak bewolkt met soms wat regen
- In de tweede helft van de week naar zuidoost draaiende wind
- Vanaf dat moment geleidelijk kouder
Tot halverwege deze eerste week van de verwachting ligt het hogedrukgebied van Spanje via Frankrijk naar Oost-Europa en Rusland en bevinden wij ons aan de noordflank ervan in een zachte, zuidwestelijke stroming. Een storing, die dinsdag en woensdag naar het zuiden komt, kan dan even iets koelere lucht tot onze omgeving laten doordringen. Maar meer dan een dipje in de temperaturen veroorzaakt deze (tijdelijke) verandering niet.
In de tweede helft van de week komt het hogedrukgebied naar het noorden, om in het weekend boven Duitsland en Tsjechië aan te komen. Vanaf dat moment lijkt de wind in Nederland uit richtingen tussen zuid en oost te gaan waaien. De temperaturen, die eerst steeds tussen 7 en 10 graden schommelen, gaan dan duidelijk omlaag. Van het al dan niet aanwezig zijn van bewolking hangt af hoe koud het wordt. Is het vrij helder, dan krijgen we met stralingskou te maken, met vorst in de nachten en overdag enkele graden boven nul. In geval van een bewolkt weerbeeld zijn de temperaturen eerder gematigd en zal vorst in de nachten vrijwel uitblijven.
Overigens laat het Amerikaanse GFS het hogedrukgebied al op vrijdag in onze omgeving aankomen, en daarna naar de Britse eilanden trekken. Dat levert een vergrote kans op noordelijke winden op en in sommige gevallen ook al de uitstroom van echte kou vanuit het noorden.
Week 2: van maandag 20 tot en met zondag 26 december
- Grote kans op winden uit richtingen tussen noord en oost
- Onzekerheid over de hoeveelheid zon
- Bij opklaringen vorst in de nachten, overdag iets boven nul
Ook het ECMWF laat het hogedrukgebied naar het westen, maar ook een stukje naar het noorden opschuiven. Komt het hogedrukgebied ten westen van Nederland uit, dan wordt het een westelijke tot noordwestelijke wind en breekt toch weer vrij zachte lucht door. Wordt het een wind uit richtingen tussen noord en oost, dan blijft het vrij koud met in de nachten vorst en overdag temperaturen die een enkele graad boven nul komen. In geen van beide gevallen staat er neerslag van betekenis op de rol, daarvoor is het hogedrukgebied gewoon te dichtbij.
Het GFS kiest er ook de hele week voor om het hogedrukgebied ten westen van Nederland te houden. We zien de bovenluchten in de loop van de week afkoelen en het aantal opties voor een noordelijke afstroom ongeveer gelijk blijven. Ook hier houden de zachtere en de koudere varianten elkaar ongeveer in evenwicht. En dat is natuurlijk best spannend met de kerstdagen op komst.
Week 3: van 27 december tot en met zondag 2 januari
- Noordoostelijke winden
- Flinke kans op vorst in de nachten
- Onzekerheid over hoeveelheid zon
Er verandert in de berekening van het Europese model helemaal niets. Nog steeds wordt het hogedrukbastion ten noordwesten van Nederland ingetekend en komt het grootste deel van de berekeningen met een wind uit richtingen tussen noord en oost. Niet alle opties zullen hier precies even koud zijn, maar als dit de setting is die uit de bus komt dan kan het bijna niet anders of we hebben met een winterse periode te maken. Met nog steeds vorst in de nachten en overdag temperaturen die hooguit enkele graden boven nul komen. Er zullen ook opties zijn die een stuk kouder uitpakken, en ook gematigdere waarin bewolking een grote rol speelt.
Het is in dit soort situaties altijd de vraag of er in de aanloop er naartoe ergens een keer sneeuw valt. Dat kan het winterse aan het weerbeeld natuurlijk flink versterken. Maar het is nu op geen enkele manier te voorzien of er ergens in die periode een keer een sneeuwstoring langskomt.
Week 4: van 3 januari tot en met zondag 9 januari
- Noordoostelijke winden
- Flinke kans op vorst in de nachten
- Onzekerheid over de hoeveelheid zon
Het hogedrukgebied lijkt een tikkeltje zuidelijker uit te komen, maar ligt nog steeds zo dat de wind in Nederland hoogstwaarschijnlijk uit richtingen tussen noord en oost waait. Het winterse weer met vorst in de nacht en overdag temperaturen hooguit enkele graden boven het vriespunt lijkt daarmee aan te houden. Nog steeds kan het ook duidelijk kouder zijn, of wat getemperd als bewolking maar van geen wijken zou weten. Het zou de derde opeenvolgende week met een wind uit richtingen tussen noord en oost kunnen zijn. Iets dat we in Nederland lang niet hebben gehad.
Het opvallende is dat deze periode met noordoostelijke winden, globaal vanaf de week voor kerst, de afgelopen weken steeds weer in de 30-daagse verwachtingen van het ECMWF naar voren is gekomen. De lengte van de periode varieerde nogal eens, maar het koudere weer leek de eerste week van januari toch geregeld te halen. En ook in deze nieuwe berekening is dat weer het geval. Je zou er toch een vorm van betrouwbaarheid aan moeten kunnen ontlenen.
Wat gebeurt er in de twee weken daarna?
Het hogedrukgebied lijkt langzaam nog wat verder naar het zuiden af te zakken, en in week 6 ook ten zuiden van Nederland uit te komen. In die week worden voor het eerst bij ons weer boven normale temperaturen ingetekend. Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat dit hogedrukgebied de hele periode van 6 weken lijkt te gaan overleven, ook in de laatste week is het signaal ervoor nog bijzonder sterk. Helemaal als je bedenkt dat het ECMWF tegelijkertijd een poolwervel berekent die een bijna supersonische sterkte krijgt. Normaal zou je dan aan een bij ons doorzettende westcirculatie denken, maar daarvan lijkt de eerste 4 weken geen enkele sprake. Pas in de laatste 2 weken van de verwachting, als het hoog zuidwaarts trekt, wordt de kans erop wat groter.
Bijzonder periode
Al met al heeft het er alle schijn van dat we toch een bijzondere periode tegemoet aan, met een hogedrukgebied dat zeer lange tijd in de buurt lijkt te gaan blijven. Van de exacte positie ervan zal veel afhangen. Het zal bepalen of we op termijn misschien wel een lange periode met winterweer ingaan, of een tijdvak waarin het er steeds tussenin hangt. Maar ook of we in de loop van de periode sneeuw krijgen of niet en of het vooral bewolkt of toch ook vaak helder zal zijn.
Intussen lijkt de poolwervel megasterk te blijven, met duidelijk minder opties voor een verzwakking op de lange termijn, en zit de MJO sterk in zijn fasen 6 en 7. Het is een bijzondere combinatie van factoren. Interessant om te zien zal straks zijn welk van de teleconnecties de sterkste is.
