Zo heet dat je niet meer kunt overleven

Onze lichaamstemperatuur bedraagt ongeveer 37 graden. Op het moment dat de luchttemperatuur 37 graden bedraagt, kun je dus niet meer afkoelen, zou je denken. Maar het lichaam heeft daar een trucje op gevonden. Als ons brein het gevoel heeft dat de lichaamstemperatuur te hoog wordt, geeft het een seintje naar de zweetklieren die vocht op de huid brengen: je zweet. Zodra dat vocht op de huid komt, begint het te verdampen. Dat verdampen kost energie en die wordt weer aan onze huid onttrokken. De huid koelt daardoor af en zo blijft onze lichaamstemperatuur op het gewenste niveau.

40 graden in Spanje aangenamer dan 30 graden bij ons

Hoe droger de lucht is, hoe beter dit mechanisme werkt. Het is ook hierom dat de ene warmte de andere niet is. Een temperatuur van 40 graden in Spanje gecombineerd met een zeer lage luchtvochtigheid kan beter te verdragen zijn 30 graden in Nederland, gecombineerd met een hoge luchtvochtigheid. De Nederlandse warmte kan erg benauwd en drukkend aanvoelen. Dan ben je op het terrein van de gevoelstemperatuur. Of beter: de temperatuur tot waar je de toplaag van je huid kunt afkoelen door zweet te laten verdampen.

Natteboltemperatuur

We kunnen die temperatuur (die dus niet alleen rekening houdt met de luchttemperatuur, maar ook met de hoeveelheid vocht in de lucht) meten. De temperatuur die we dan meten heet de natteboltemperatuur. Je meet hem door een nat kousje om het reservoir van een buisthermometer te binden en het water van dat kousje dan te laten verdampen. Door de thermometer hard rond te slingeren… Het water verdampt dan snel en koelt het reservoir af tot de op dat moment geldende natteboltemperatuur. Die kun je dan aflezen.

Natteboltemperatuur zegt iets over hoe we warmte ervaren

Veel meer dan de gewone temperatuur zegt de natteboltemperatuur iets over hoe we warmte ervaren en in hoeverre we in staat zijn om ons er zelf nog tegen te verzetten. Onder wetenschappers wordt het gebied van natteboltemperaturen tussen 27 en 35 graden gezien als steeds gevaarlijker voor de menselijke gezondheid. Afhankelijk van de persoon, zijn of haar gezondheid en ook de mate waarin iemand al dan niet aan het leven in warmte gewend is, zal het bij die natteboltemperaturen als ze hoger worden steeds moeilijker zijn om op eigen kracht nog in leven te blijven. Komt de natteboltemperatuur boven 35 graden uit, dan zou uiteindelijk iedereen na enige tijd niet meer kunnen overleven, zo is het idee.

Nattebolextremen leken steeds ver weg

Dergelijk hoge natteboltemperaturen, van boven 35 graden dus, zijn tot voor kort nog nergens op aarde gemeten. Wel kwamen we er op de heetste plaatsen, bij voorbeeld in het Midden-Oosten en in Pakistan, soms in de buurt. In Europa is de natteboltemperatuur, bijvoorbeeld tijdens de hittegolf in de zomer van 2003 in Frankrijk, al wel eens boven 27 graden uitgekomen. Toen werden her en der natteboltemperaturen van 28 graden gemeten. Bekend van die zomer is dat er in Frankrijk een grote oversterfte was. Veel mensen bezweken toen dus al aan de hitte. Je vraagt je daarbij voorzichtig af hoe dat was geweest als de natteboltemperatuur van 35 graden wel zou zijn gehaald. Ter vergelijking: de natteboltemperatuur in Nederland bedroeg vandaag (in de hitte) tussen 18 en 20 graden.

Verrassing

Ook al zijn de gevolgen van klimaatverandering al uit en te na gemodelleerd, er was tot nu toe nog geen rekening mee gehouden dat de natteboltemperaturen van 35 graden al ergens ter wereld in zicht zouden komen. Dat dit nu toch op twee plaatsen lijkt te zijn gebeurd, was dan ook een verrassing. Al wordt nog een slag om de arm gehouden. Er kan met de bewuste thermometers natuurlijk ook iets aan de hand zijn geweest.

Extreme hitte breidt zich uit

Met een verdere opwarming in het vooruitzicht, is de verwachting dat grotere delen van de Golfstaten in de toekomst met dergelijke, voor de mens niet meer hanteerbare, hoge temperaturen te maken krijgen. In die gebieden, waar voor iedereen airco beschikbaar is, zijn deze problemen nog wel op te lossen. Lastiger wordt het voor de delen van Pakistan en India, die ook vaker met extreme hitte te kampen krijgen. Daar heeft niet iedereen de beschikking over airconditioning en vallen nu tijdens hittegolven al veel doden.

WK Voetbal in Qatar

Overigens is dit verhaal precies ook de reden waarom het WK Voetbal in Qatar in 2022 niet in de zomer, zoals normaal altijd gebeurt, maar in de periode rond Kerst wordt gehouden.