Waar hangt verdamping vanaf?

Een aantal factoren speelt een rol. Kijk je puur boven land dan zijn wind, luchttemperatuur en luchtvochtigheid van belang. Verder is het gewas waar water uit verdampt een factor. Het ene gewas verbruikt en verdampt meer water dan het andere. Ook de instraling van de zon heeft invloed. Hoe sterker de zon schijnt, hoe harder de verdamping gaat.

Door het droge, zonnige en vaak winderige weer van de laatste weken is vooral op de hogere zandgronden in Nederland de toplaag van de bodem al behoorlijk uitgedroogd. De lagere kleigronden in het westen en noorden en in het Rivierengebied zijn zoals altijd nog wel behoorlijk vochtig. Verder loopt de natuur nu snel uit. Bomen, struiken en planten hebben zich vol met water gezogen en ook dat water kan nu volop verdampen. Verder is er boven wateroppervlakten natuurlijk altijd sprake van verdamping. Daar speelt nog een extra factor een rol en dan moeten we denken aan de temperatuur van het water. Laten we de diverse fenomenen die bij verdamping een rol spelen eens één voor één bekijken.

Luchttemperatuur

Hoe warmer de lucht is, hoe meer water er in de gasvorm (waterdamp is water in zijn onzichtbare gasvorm) in kan zitten. Om een idee te geven: een luchtmassa met een temperatuur van precies nul graden kan in iedere kubieke meter ongeveer 5 gram aan waterdamp bevatten. In een luchtmassa met een temperatuur van 30 graden past grofweg zes keer zoveel: ongeveer 31 gram aan waterdamp per kubieke meter lucht. Beide temperaturen komen in Nederland voor. Die verschillen treden dus ook bij ons op.

Luchtvochtigheid

In zekere zin is dit een afgeleide van de luchttemperatuur, zo hebben we inmiddels gezien, maar voor de snelheid waarmee water verdampt, is het natuurlijk belangrijk om te weten hoeveel waterdamp er al in de lucht zít. Hiervoor gebruiken we de relatieve luchtvochtigheid. Het is een maat die laat zien hoeveel van de waterdamp die er bij een bepaalde temperatuur in de lucht kan zitten al aanwezig is. Bedraagt de relatieve luchtvochtigheid bij een temperatuur van nul graden bij voorbeeld 60 procent, dan is er van de 5 gram waterdamp die de lucht bij die temperatuur kan bevatten 3 gram aanwezig. Bij een temperatuur van 30 graden zou het bij een luchtvochtigheid van 60 procent om 18 gram gaan.

De luchtvochtigheid speelt een rol bij de snelheid van verdamping. Hoe droger de lucht is, des te makkelijker het gaat. Het menselijke lichaam maakt hier op een handige manier gebruik van door, als de lichaamstemperatuur te hoog dreigt te worden, zweet op de huid te brengen. Dat zweet verdampt vervolgens. Het verdampen kost energie die aan de huid wordt onttrokken en zo koelt het lichaam af. Hoe droger de lucht is, hoe makkelijker dat gaat. Daarom vinden we warmte in de landen rondom de Middellandse Zee (waar de lucht in de zomer vaak droog is) fijner aanvoelen dan die in het vochtigere Nederland waar zweten minder goed werkt. Je koelt er bij ons minder van af en je wordt er nat van.

Windsterkte

Ook de sterkte van de wind speelt een rol bij de snelheid van verdamping. Dit is weer te begrijpen omdat die sterkere wind ervoor zorgt de waterdampmoleculen die in de lucht terechtkomen snel bij het object dat aan het dampen is worden weggeblazen. Zo blijft de ruimte voor nieuwe waterdampmoleculen om in de lucht te komen maximaal. Op het water heeft wind bovendien een ander effect. Het water raakt er door in een golfbeweging. En die golfbeweging zorgt ervoor dat het oppervlak waar vanaf water kan verdampen groter wordt. Het effect van de wind is het sterkst bij de eerste toename. Is de wind al sterk en wordt hij nog sterker, dan is het extra effect op de snelheid van verdamping niet zo groot meer.

Ook dit is iets wat wij als mensen goed kennen. Heb je namelijk in een buitenbad gelegen en kom je daar nat weer uit, dan maakt het voor je temperatuurbeleving heel wat uit of er het waait of niet. Ook dat heeft met de snelheid van het verdampen van het water op je huid te maken, precies zoals we eerder bij het zweten ook al hebben beschreven.

Instraling van de zon

De instraling van de zon heeft niet alleen invloed omdat de temperatuur van het water dat aan het verdampen is erdoor omhoog gaat, ook verhoogt de op de watermoleculen inbeukende zonnestraling het vermogen ervan óm te verdampen. Dat warmer water overigens meer verdampt dan koud weten we ook allemaal. Ga bij een lage luchttemperatuur buiten maar eens in een heet bad zitten. Dan zie je vanzelf hoe snel het allemaal gaat.

In het weer van de komende dagen wordt eigenlijk aan alle voorwaarden voor een snelle verdamping voldaan. We hebben een fel schijnende zon, overdag zijn de temperaturen voor aprilbegrippen hoog en er waait een straffe oostenwind die bovendien droge lucht aanvoert. Het zal dan ook hard gaan met de verdamping: per dag verliezen we 5 a 6 millimeter water.