Nieuw kouderecord Noordelijk Halfrond (al in 1991 gemeten)

Het nieuwe record komt in de plaats van het oude, gemeten in februari 1892 in het Russische Verchojansk en in januari 1933 in het eveneens Russische Ojmjakon. In beide plaatsen daalde de temperatuur ooit tot -67,8 graden. Het wereldwijde kouderecord blijft met -89,2 graden op naam van Vostok op Antarctica. Die temperatuur werd op 21 juli 1983 gemeten.

Klimaatdetectives

Het nieuwe kouderecord op het Noordelijke Halfrond is aan het licht gekomen tijdens speurwerk door zogenoemde Klimaatdetectives van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). Sinds 2007 houdt de organisatie een database bij waarin alle mogelijke vormen van weerrecords en de onderliggende data liggen opgeslagen. De database is destijds in het leven geroepen om een beter zicht te krijgen op de klimaatverandering die aan de gang is. Om de data zo up-to-date mogelijk te krijgen, worden allerlei meetreeksen – ook uit het verleden – onderzocht en op een wetenschappelijke manier geverifieerd. Daarbij is het niet zelden nodig om de wetenschappers, die zich met het opstellen ervan hebben beziggehouden, op te sporen en te ondervragen. Dat allemaal om er echt zeker van te zijn dat een gevonden record wetenschappelijk klopt en gepubliceerd kan worden.

Bovenop de ijskap

Zo verging het ook de Amerikaanse wetenschappers die begin jaren negentig twee jaar lang een netwerk van weerstations op de Groenlandse ijskap beheerden. Bij het napluizen van hun dataset kwam de nu als recordwaarde erkende -69,9 graden boven water. Uiterst minutieus is met hen gereconstrueerd hoe en met behulp van welke apparatuur de bewuste waarneming tot stand is gekomen. Inmiddels is de waarde geaccepteerd en is het Noordelijke Halfrond een nieuw, absoluut kouderecord rijker. Het werd gemeten bovenop de ijskap, op een hoogte van 3105 meter, vlakbij de top van de ijskap, waar zich een groot internationaal onderzoeksstation bevindt. Het bewuste mobiele weerstation hield in 1994 op met functioneren, is terug naar Amerika gehaald en daarna naar Antarctica gebracht.

Overigens was ook het weerstation van Verchojansk, één van de voormalige recordhouders, de afgelopen zomer weer in het nieuws. Tijdens de lange Siberische hittegolf steeg de temperatuur er op 20 juni namelijk tot 38 graden boven nul. Ook deze waarneming is inmiddels onderwerp van een uitgebreid verificatieonderzoek door deskundigen van de WMO. Als deze waarde namelijk klopt, zou hij als warmterecord voor de gebieden ten noorden van de poolcirkel genoteerd kunnen worden. Daarbij is het natuurlijk ook nodig om de datareeksen van veel andere stations, die ook ten noorden van de poolcirkel liggen, te analyseren. Alleen op die manier krijg je het beeld helemaal scherp.

Het mysterieuze ‘hitterecord’ van Deelen

Overigens gebeurt het regelmatig dat records niet erkend worden of, na nieuw onderzoek, met terugwerkende kracht alsnog worden teruggetrokken. Soms blijkt een waarde gewoon fout te zijn afgelezen, een andere keer was er iets mis met de meetlocatie of met de apparatuur. In Nederland was er vorig jaar zomer nog enige ophef over een temperatuurwaarneming van 42,9 graden door het weerstation op de vliegbasis Deelen, ten noorden van Arnhem. Het gebeurde op 25 juli, toen ook het station Gilze-Rijen het nu voor Nederland geldende hitterecord van 40,7 graden registreerde.

Op het moment dat Deelen zijn opmerkelijke temperatuur van 42,9 graden liet zien, was het land even in rep en roer. Binnen 20 minuten wees het KNMI de waarde echter af, omdat de gemeten kromme er wel heel opmerkelijk uitzag. In eerste instantie werd gedacht aan een defecte temperatuursensor, maar onderzoek achteraf heeft laten zien dat de thermometer geheel naar behoren werkte en niet defect was. Wat er die dag wel is gebeurd, is nooit duidelijk geworden en zal wel voor altijd een niet te beantwoorden vraag blijven.

Bronnen: WMO en Weerwoord.be