Herfst: treinen met klompen aan

Ha, de herfst: verkleurende blaadjes, paddenstoelen, boswandelingen… en vertraagde treinen. Want al die blaadjes zijn misschien hartstikke mooi, voor het treinverkeer levert het elk jaar weer problemen op. Gladde sporen, langere remwegen, en jawel: vierkante wielen. Hoe kom je daar aan, en hoe kom je er weer af?

Blaadjes: gladder dan ijs

Afgevallen blaadjes die op het spoor terecht komen, worden platgereden onder het gewicht van de treinen. Ze veranderen vervolgens in een soort moes. Als blaadjes worden afgebroken, worden ze een beetje slijmerig. Helemaal in combinatie met regen. Je kent misschien van die plekken waar een stoep vol ligt met platgetrapte blaadjes. Je zal niet de eerste zijn die daar wel eens lelijk is uitgegleden. Dat is dus ook wat er op het spoor gebeurt. Het is zelfs een groter probleem dan ijs; dat wordt al snel weggereden, of het smelt. Blaadjessmurrie kan veel langer blijven liggen.

Vierkant

Door die smurrie wordt het afremmen van de trein lastiger. De remweg kan soms wel met zo’n 50% toenemen. Als een trein hard moet remmen op een glad spoor, ontstaat veel wrijving op één vlak van de wielen. Daar slijten ze dus ineens heel hard en zo ontstaan de zogenaamde ’vierkante wielen’. Door deze afgevlakte wielen gaan treinen trillen en bonken. De trein rijdt 'met klompen aan', zoals ingewijden het noemen. Dat is niet alleen oncomfortabel, maar kan ook schade aan het spoor en aan de trein opleveren. De wielen moeten dan weer bijgeslepen worden om ze weer rond te maken, of ze moeten volledig worden vervangen. 

Blaadjestrajecten

Door die langere remweg wordt er in de herfst (en soms in de winter) veel voorzichtiger afgeremd. Je wil natuurlijk niet dat een trein een perron voorbij glijdt, bijvoorbeeld. Daarnaast gaat ook optrekken een stuk moeizamer op gladde sporen, omdat de wielen soms slippen. Ook hier wordt meer tijd voor genomen. Dit kan dus die vervelende vertragingen opleveren.

De laatste jaren wordt er vaak al wat extra tijd ingebouwd in de dienstregeling voor deze situaties. Zeker op beruchte blaadjestrajecten, zoals Utrecht – Arnhem, is dat vaak geen overbodige luxe. Ook zijn in de herfst sommige overwegen wat langer of wat eerder dicht, vooral op plaatsen waar ze pal naast het station liggen. Je moet er niet aan denken dat een trein een open overweg opglijdt.

Pindakaas

Ook wordt er natuurlijk van alles gedaan aan het bestrijden van de gladheid. Al jaren wordt er in de herfst een speciaal goedje op de sporen gespoten, die de treinen meer grip moet geven. Het is een gel met daarin een mengsel van zand, metaaldeeltjes en aardappelzetmeel, beter bekend als Sandite. Het doet een beetje denken aan pindakaas. Sommige treinen – gewoon passagierstreinen – zijn uitgerust met een systeem waarmee ze dit goedje op de rails kunnen spuiten. Er rijden zo’n 12 van die treinen rond in Nederland. Uiteraard gebeurt dit vooral in bosrijke gebieden, en op plekken waar treinen moeten afremmen en optrekken.

Nieuwe truc

Dit jaar probeert de NS iets nieuws. Het heet wiel-rail-conditionering, wat vooral betekent dat er nu een ander spulletje op de rails wordt gespoten. Waar de Sandite vooral bedoeld is om gladde plekken stroever te maken, wordt deze nieuwe vloeistof juist preventief ingezet; dus om te voorkomen dat het glad wordt. Er wordt een heel dun filmlaagje van het goedje op de rails gespoten, waardoor blaadjes en ander vuil zich veel minder goed kunnen hechten, en simpelweg van de rails afglijden.

Bijna 60 treinen zijn dit jaar uitgerust met een systeem om dit spul te kunnen spuiten. Op basis van GPS kunnen ze per locatie precies programmeren hoeveel er op welke plek gespoten moet worden. Een andere werking van deze vettige vloeistof is dat de treinen er een stuk stiller van worden. Het snerpende geluid in een bocht bijvoorbeeld – niet echt lekker – wordt er vele malen minder van. Ook dit wordt gewoon vanuit reizigerstreinen gespoten. Dus misschien zit jij vandaag wel in een trein die een heleboel narigheid aan het voorkomen is. Laat die blaadjes maar vallen!

Bronnen: NS, ProRail