Extreem orkaanseizoen brengt bosbranden in Zuid-Amerika
Het ongekend actieve orkaanseizoen op de Atlantische Oceaan, de Caribische Zee en de Golf van Mexico van dit jaar (we zijn al bij de letter Gamma) heeft in Zuid-Amerika een ongekende uitbraak van natuurbranden veroorzaakt. Behalve de bossen van de Amazone is het immense wetlands gebied de Pantanal, dat zich uitstrekt over het westen van Brazilië en het oosten van de buurlanden Bolivia en Paraguay daar een belangrijk slachtoffer van.Volgens berekeningen van het Wereldnatuur Fonds (WWF) is al meer dan 10 procent van de Pantanal afgebrand: een oppervlakte van 2 miljoen hectare, ofwel de helft van Nederland. Het gebied omvat unieke bomen-, planten- en diersoorten. Omdat de branden veel heftiger zijn dan die van voorgaande jaren, kunnen dieren nauwelijks vluchten. Er vallen in de bossen dan ook veel slachtoffers, vertellen mensen die in het gebied actief zijn.
La Niña heeft invloed
Nu is het niet zo dat bosbranden in de Pantanal een zeldzaam fenomeen zijn. Ze komen in golven, vooral in de jaren dat er én veel brandbaar materiaal beschikbaar is én er sprake is van droogte. Die jaren lijken zich vooral rond het optreden van een La Niña voor te doen, als het water in het zeegebied langs de evenaar tussen Peru en Indonesië tijdelijk kouder dan normaal is, door sterkere dan normale passaatwinden in het gebied.
Er gebeurt dan van alles. Een bekend gevolg van La Niña is dat het orkaanseizoen op de Atlantische Oceaan, de Caribische Zee en de Golf van Mexico actiever dan normaal verloopt. Het verloop van het seizoen de afgelopen maanden is een duidelijk voorbeeld. In 2005 (tot nu toe nog steeds het recordjaar voor wat het aantal tropische systemen betreft) gebeurde hetzelfde. Ook dat was een heel slecht jaar voor de Pantanal met veel branden.
Link tussen orkanen en regen in Zuid-Amerika
Dat er een relatie is tussen de activiteit van het orkaanseizoen en (het uitblijven van) regen in het Amazonegebied en op andere plaatsen in Zuid-Amerika, weten we sinds 2015. Toen toonden wetenschappers die relatie aan. Door de vele orkanen op de Atlantische Oceaan, de Caribische Zee en de Golf van Mexico wordt de ITCZ, de band met onweersbuien de zon globaal volgt, verder naar het noorden getrokken. De droge periode, die er in het gebied van de Amazone evengoed al is, wordt hierdoor flink verlengd. Omdat de vegetatie op dat moment snel verdroogt, worden de bossen gevoeliger voor branden. Het platbranden van bospercelen hoort bij het beheer van de grond in het Amazonegebied. Op die manier wordt de bodem opnieuw vruchtbaar gemaakt. Is de vegetatie nat, dan zijn die branden goed te beheersen. In tijden van droogte loopt het vaak snel uit de hand.
Zodra de bossen droger worden, verdampt de vegetatie ook minder vocht. Vochtige lucht, afkomstig uit het Amazonegebied, komt normaalgesproken met de wind in de Pantanal terecht. In de natte tijd, als er buien vallen, dient dit vocht als grondstof voor de buien. Is de lucht vanuit de Amazone droger dan normaal, dan slaat de droogte ook in de Pantanal toe, met alle gevolgen van dien. Net als in de afwisseling van La Niña en El Niño zit er in de Pantanal ook een afwisseling van perioden met droogte en natter weer. Tijdens de nattere tijdvakken herstelt de vegetatie zich normaalgesproken, waarna er in geval van droogte branden volgen, die de in de natte tijd opgebouwde vegetatie te lijf gaan.
De branden van dit jaar lijken alleen veel heviger en komen bovenop de branden van vorig jaar, die ook al een groot deel van het gebied in de as hadden gelegd. Het Wereldnatuur Fonds spreekt dan ook niet voor niets van een uiterst zorgelijke situatie.
Droogte steeds meer wereldwijd probleem
Droogte en de negatieve gevolgen daarvan voor de natuur zijn niet alleen een Zuid-Amerikaans probleem. We hebben er de afgelopen jaren op deze site vaak over geschreven. Landen die voorbijkwamen zijn: Griekenland, Spanje, Portugal, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Canada, Noorwegen, Zweden, Brazilië, Bolivia, Paraguay, Argentinië, Uruguay, Australië, Italië, Duitsland én Nederland. Verder schreven we meer dan eens over de enorme bosbranden in Siberië. En dat allemaal in de laatste jaren.
Veel van de problemen door droogte en de daaruit voortvloeiende natuurbranden, kunnen aan het langzaam opwarmen van de aarde worden toegeschreven. Hogere temperaturen betekenen dat er meer vocht verdampt, onder meer doordat de zon vaker schijnt en er minder wolken zijn. Bovendien lijkt de regen in geconcentreerdere periodes dan vroeger te vallen en is het in de langere tijdvakken tussendoor vaker aaneengesloten droog. Omdat de neerslagtekorten op die manier verder toenemen, slaan droogten gemakkelijker toe en duren de gevolgen ervan langer. Iets dergelijks zien we nu ook in Nederland gebeuren.
Bron: WWF. Met dan aan Moniek Wulms.
