Bijzondere wolken door Saharazand

Veroorzaker van de bijzondere wolken is waarschijnlijk Saharastof geweest dat hoog in de atmosfeer hing, toen de wolken zich vormden. De wolken hoorden bij een lagedrukgebied boven het zuiden van Europa dat in delen van Noordoost-Spanje en Zuidoost-Frankrijk gisteren veel regen bracht. Zo viel in Perpignan ongeveer 85 millimeter.

Condensatie- en vrieskernen

Ook hoog in de atmosfeer stuurde het lagedrukgebied vochtige lucht naar het noorden die boven Frankrijk en het Alpengebied terechtkwam. Het vocht was vermengd met Saharastof, dat eerder al in de lucht terechtgekomen was. Nu zien we al een tijdje dat het, door de schone lucht van dit moment, voor bewolking lastiger is dan normaal om te ontstaan. Dat komt omdat waterdamp om te tot waterdruppeltjes te kunnen condenseren of om tot ijskristalletjes te kunnen sublimeren condensatie- of vrieskernen nodig heeft: minuscuul kleine stofdeeltjes die als kern dienen voor het druppeltje of het ijskristal.

Hoog in de atmosfeer was nu natuurlijk wel Saharastof aanwezig, dat die functie op zich nam. Op de stofdeeltjes vormden zich in de bovenlucht ijskristallen die als dikke sluierwolken zichtbaar werden. Blijkbaar was het op grote hoogte ook enigszins onstabiel, wat ertoe leidde dat de wolken op de ene plek wat dikker en op de andere plek juist wat dunner waren. En dat volgens een regelmatig korrelige structuur. Het was met enige verbeelding net alsof er een soort honingraat in de lucht hing, die op satellietfoto’s mooi te zien was.

Rode sneeuw

Saharazand is een fenomeen dat eigenlijk heel het jaar een rol speelt in het weer. Vooral het zuiden van Europa, maar ook de Canarische eilanden zijn er gevoelig voor. Soms brengt een zandstorm zoveel zand in de lucht dat het zonlicht er rood door gekleurd wordt of, als het echt erg is, dat de zon zelfs bijna helemaal achter het zand in de lucht verdwijnt. Pas als het regent, komt het zand mee naar beneden. Dan kan er een laagje op auto’s terechtkomen. In de Alpen en bij voorbeeld de Sierra Nevada in het zuiden van Spanje kan de sneeuw helemaal roodgekleurd worden als er regen op valt met veel Saharazand erin.

Ook Nederland krijgt meerdere malen per jaar met Saharazand te maken. Als er dagenlang een zuidelijke wind waait, kan zo’n stofwolk ook onze omgeving bereiken. Niet alleen laat regen dan soms een laagje Saharazand op onze auto’s achter, ook kan het tot spectaculaire zonsopkomsten en -ondergangen komen met al dat stof in de lucht. Minder bekend is dat Saharazand ook een belangrijke rol speelt in het ecosysteem van het Amazonewoud, helemaal aan de andere kant van de oceaan in Brazilië in Zuid-Amerika.

Amazonewoud

Tussen het noorden van Afrika, waar de Sahara zich bevindt, en het noorden van Zuid-Amerika waaien de oostelijke passaatwinden die de Atlantische Oceaan oversteken. Als er in de Sahara een zandstorm is geweest, kan een stofwolk met die oostelijke wind helemaal de oceaan over worden geblazen tot in het Amazonegebied, om daar dan met regen op de grond terecht te komen. Het is inmiddels uit en te na bewezen dat de soortenrijkdom in het Amazonewoud mede zo groot is door de aanvoer van Saharazand vanuit Afrika.

Leuk om te vertellen is ook dat een orkaan in de regio ooit met een wolk Saharazand in botsing kwam. Het systeem verloor daarna in korte tijd ongeveer 90 procent van zijn kracht. Er was letterlijk zand in de motor van de orkaan terechtgekomen. Een goed idee om zware orkanen te voorkomen? Nee, niet echt. De hoeveelheden zand die je ervoor in de lucht moet brengen zijn dermate groot dat wij dat als mensen gewoon niet voor elkaar krijgen.